Hansel ve Gretel masalının orjinali* oldukça heyecanlı içerikler barındırır. Tek başlarına maceraya bırakılan çocuklar (Ertesi gün babaları ve anneleri onları ormanın derinliklerine kadar götürüp, geri geleceklerini söylemişler), ormanda yollarını ararken ürettikleri çözümler (Hansel yol boyunca cebine doldurduğu çakıl taşlarını yola dizmiş. O taşları izleyerek eve geri dönmüşler), karşılarına çıkan karşı konulamaz bir ev… (Tam yemek bulmaktan umudu kestiklerinde karşılarına çikolata ve kurabiyeden yapılmış bir ev çıkmış. Hemen evden birer parça yemişler) 

Bu merak dozu yüksek ve eğlenceli masal kurgusu aynı zamanda –her masalın değerler eğitimi vermesi gerektiği gibi- birçok toplumsal değer içerir. Hansel ve Gretel masalında da; kardeşlik, dayanışma ve mücadele ön plandadır. “Gretel fırını yakmış ama bir planı varmış. Cadıyı çağırıp fırının ısınmadığını söylemiş. Cadı fırına doğru eğilince de onu iterek fırının kapağını kapatmış. Cadıdan kurtulunca Hansel’i kafesten çıkarmış.”

Biz de ergodik masalımızı kurgularken var olan bu önemli değerleri koruduk. Ancak toplumsal cinsiyet eşitliğine ters düşen (üvey annenin çocukları istememesi), önyargı barındıran (cadıların her zaman kötülük yapması), özellikle kadını aşağılayıcı (“Babaları onları görünce çok sevinmiş çünkü onları orada bıraktığı için çok üzgünmüş. Üvey anneleri ise bu duruma hiç sevinmemiş”) ya da bir cinsi kötüleyici (“Yaşlı kadın aslında bir cadıymış ve planı bu iki çocuğu besleyip yemekmiş”) söylemleri değiştirdik. Daha eşitlikçi, barışçıl ve suçlayıcı olmak yerine sorgulayıcı bir masal kurgulamaya çalıştık. 

Özellikle, masalın orjinalinde* var olan ebeveynlerin, çocuklarına karşı sergiledikleri tavırları sorguladık. Çocukların, yetişkinlere göre henüz yeterince deneyim sahibi olmadıkları için kandırılmalarına ve onlara söz hakkı verilmeyip, yeterli açıklama yapılmamasına karşı çıktık. “…Planları onları orada bırakıp onlardan kurtulmakmış; …Üvey anneleri bu sefer gece uyurlarken kapılarını kilitlemiş. Hansel çakıl taşı toplayamamış; …Anne ve babaları geri geleceğiz deyip yine yok olmuşlar.” 

Bunlara ek olarak iklim krizi, susuzluk ve dolayısıyla açlık gibi güncel ve küresel sorunlara değindik. Çocukların ilgisini çekeceğini düşündüğümüz yeni karakterler, sorunlar ve çözüm seçenekleri üretmeye çalıştık. 

Düşünerek, tartışarak ve eleştirerek hazırladığımız altı farklı kurgunun her birinde, alt mesajlar vermeyi amaçladık. Kötü davranış sergileyenlerin bile anlayış ve sabırla, eninde sonunda içlerindeki sevgiyi ortaya çıkarabileceklerini anlatmak istedik. Sabırlı davranmanın erdemini vurguladık. Önyargılı olmak yerine sorular sorarak, sorgulayarak gerçeği ve doğru duyguları ortaya çıkarabilmenin kıymetli olduğunu düşünüyoruz. Böylece daha barışçıl ortamlar yaratılabileceğine, birbirimizden ne kadar farklı olsak da, anlayışlı davranarak, birlikte güven içinde yaşayabileceğimize inanıyoruz.

Yukarıda saydığımız toplumsal değerler, geçmişten günümüze “doğrusal masallar” yoluyla anlatılmış. Doğrusal masallar tek bir maceranın hazzını yaşatırken, “interaktif masallar” bizi, her yol ayrımında ayrı bir maceraya davet eder. Seçimleri doğrultusunda artık okuyucu da masalın kahramanı sayılır. Bu durum, interaktif masalları doğrusal masallardan ayıran en can alıcı özellik olabilir. 

Biz de altını çizmek istediğimiz tüm değer ve sorunları, interaktif masallarla anlatmayı seçtik. Böylece okuyucunun; konu ne olursa olsun tek bir doğru olmadığını, farklı alternatifler yaşayarak da hedefine ulaşabilmeyi, tercihlerinin sonucu ne olursa olsun onları kendisi seçtiği için kabul etmeyi deneyimleyeceğini düşünüyoruz. 

Bizimle bu maceraya katıldığınız için teşekkürler ve şimdiden iyi eğlenceler. 

Elif Çelebi & Gülay Pamuk

Kaynakça

• https://ustory.app/s/hansel-ve-gretel-60

• https://ustory.link/s/BLXf

• *Masalın orijinal metni aşağıdaki bağlantıdan alınmıştır;

https://www.milliyet.com.tr/cocuk/masal/hansel-ve-gretel-masali-oku-bir-oduncu-ve-2-cocugu-6197801

Açık Kürsü'de yayımlanan içerikler, doğrudan yazarın kendi sorumluluğundadır.

Eksi 18 Edebiyat Topluluğu'nun görüşlerini yansıtmayabilir.